Өлөөн эбэҥки национальнай оройуонугар физическэй култуура уонна успуорт сайдыытын хааччыйыыга олоҕун уонна үлэтин бүттүүнүн анаабыт оройуон олохтоохторуттан биирдэстэринэн успуорт уонна ыччат хамсааһынын талааннаах тэрийээччилэриттэн биирдэстэрэ, Саха норуотун Манчаары национальнай спортивнай оонньууларын 11-с төгүл кыттыылааҕа, успуорт бэтэрээнэ Семенов Николай Семенович буолар.
Кини 1954 сыл балаҕан ыйын 7 күнүгэр элбэх оҕолоох колхуостаах Варвара Саввична уонна Семен Николаевич Семеновтар дьиэ кэргэттэригэр бэһис оҕонон күн сирин көрбүтэ.
Дьоллоох оҕо сааһа сэбиэт былааһын сайдыылаах социализм тутар бириэмэтигэр ааһан, бастаан оҕо уһуйааныгар, онтон оскуолаҕа иитиллэн үөрэнэн, кэлэктиибинэй үлэ форматыгар эдэр сааһыттан кыттан уопсастыба интэриэһин үрдүктүк тутар саҥа уопсастыбаны тутар киһи буола үүнэн тахсыбыта.
Өлөөн орто оскуолатын ситиһиилээхтик бүтэрбит талааннаах спортсмены комсомол чилиэнин Николай Семеновы оччотооҕу комсомол райкомун бюрота «Өлөөн» сопхуоска физическэй култуураҕа уонна успуорт инструкторын эппиэттээх үлэтигэр 1974 сылга анаан үлэлэтэр. Спортивнай хамсааһын тэрийээччитин быһыытынан 1974 сыллааҕы Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуоттарын VII сайыҥҥы спартакиадаларыгар Хотугу оройуоннар бөлөхтөрүгэр Өлөөн оро-йуонун чэпчэки атлетикаҕа хамаандатын бастакы миэстэҕэ таһаарары хааччыйбыта.
1975-1977 сылларга Ийэ дойдутун иннигэр ытык иэһин толорон Сэбиэскэй Аармыйа кэккэтигэр ситиһиилээхтик Ленин уордьаннаах Забайкальскай ба-йыаннай уокурукка сулууспалаан дойдутугар сержант званиелаах, бойобуой уонна политическай бэлэм туйгуна «Воин-спортсмен» бэлиэлэрдээх, взвод командирын дуоһунаһыгар сылдьан демобилизацияланан кэлбитэ.
Кини успуорт бары көрүҥнэригэр айылҕаттан бэриллибит дэгиттэр талаанын сайыннарар соруктаах оччотооҕу комсомол райкома кинини Дьокуускайдааҕы педучилищеҕа физкультурна!й отделениетыгар үөрэххэ ыытар.
1980 сыллаахха педучилищены ситиһиилээхтик бүтэрбитин оччотооҕу педучилище салалтата талааннаах, чулуу спортсмены үлэһит каадыр бэлэмнээри үөрэммит училищетыгар үлэҕэ хаалларар. Кини Дьокуускайдааҕы педучилищеҕа үөрэнэр уонна үлэлиир сылларыгар атах национальнай оонньууларынан уонна гимнастиканан утумнаахтык дьарыктанан, Өрөспүүбүлүкэ уонна Хотугу зона биир күүстээх спортсменын быһыытынан биллибитэ, Манчаары оонньууларын призера, Хотугу зона абсолютнай чемпиона буолуталаабыта. Холобурун ыллахха, 1980 сыллаахха II спортивнай оонньууларга Нам сэлиэнньэтигэр тыа спортсменнарын ортотугар абсолютнай чемпион аатын ылбыта.
2002 сыллаахха үөрэх салаатын ыҥырыытынан Өлөөн орто оскуолатыгар физкультура учууталынан үлэтин саҕалаабыта. Оскуола үөрэнээччилэрин ортотугар байыаннай-патриотическай үлэни күүстээхтик туруоран бэрт кылгас кэм иһигэр «Снежный барс» Өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэххэ Өлөөн орто оскуолатын хамаандата 2-3 миэстэҕэ тахсарын ситиспитэ. Ону тэҥэ уопсай гимнастикаҕа Өрөспүүбүлүкэ күрэҕэр кини үөрэнээччилэрэ бастакы миэстэҕэ тахсары хааччыйбыттара.
2003 сылга муниципальнай оройуон дьаһалтата олохтоох бэйэни салайыныыга киириинэн сибээстээн Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр биллэр бастыҥ үлэлээх физкультура учууталын—Николай Семеновы Өлөөн национальнай нэһилиэгин дьаһалтатын баһылыгынан анаан олус эппиэттээх үлэҕэ туруорбута. Кини нэһилиэнньэ үрдүк итэҕэлин ылан 2003-2008 сылларга Өлөөн национальнай нэһилиэгин бэйэни салайыныы дьаһалтатын баһылыгынан бэрт таһаарыылаахтык үлэлээбитэ. Нэһилиэккэ араас хайысхаларынан уопсастыбаннай түмсүүлэр тэриллэн үлэлээһиннэрэ саҕаламмыта. Бу сылларга Николай Семенов сатабыллаах салалтатынан оройуоҥҥа уонна нэһилиэккэ нэһилиэнньэҕэ “Чөл, доруобай олох иһин” –хамсааһына саҕаламмыта.
Нэһилиэнньэ маассабай успуордунан дьарыктаныытын хааччыйыыга сүрдээх тэрээһиннээх үлэ ыытыллан, Николай Семенович көҕүлээһининэн 19-с спортивнай Федерациялар тэриллэн үлэлээн нэһилиэнньэ былааннаахтык успуордунан дьарыктанарыгар усулуобуйа тэриллибитэ.
Эдэр көлүөнэ ыччаты успуорт эйгэтигэр иитиини тупсарар сыаллаах оройуон дьаһалтата 2016 сыллаахха Николай Семеновиһы оройуоннааҕы оҕо спортивнай оскуолатын дириэктэринэн олус эппиэттээх үлэтигэр анаан үлэлэтэллэрэ.
Өлөөннөөҕү оҕо спортивнай оскуолатын үөрэнээччилэргэ кэлин сылларга Өрөспүүбүлүкэ таһымыгар ыытыллар күрэхтэһиилэргэ: футболга, боксаҕа, ох саанан ытыыга, чэпчэки атлетикаҕа уонна Хотугу многоборьеҕа инники күөҥҥэ тахсары хааччыйдылар.
Николай Семенович сааһырдым диэн олорон хаалбакка күн бүгүн оройуоҥҥа успуорт саҥа көрүҥнэрин: ох саанан ытыыны, гиирэ успуордун сайыннарыыга утумнаахтык дьарыктанан кэллэ уонна эдэр көлүөнэ спортсменнарын дьарыктаан Өрөспүүбүлүкэ, Уһук Илин сир уонна Российскай Федерация таһымыгар күрэх былдьаһар спортсменнары иитэн таһаартаата.
Кини ДСО “Урожай” оройуоннааҕы Сэбиэтин бэрэссэдээтэлинэн үлэлиир сылларыгар 2004-2013 сылларга оройуоҥҥа успуорт бары көрүҥнэригэр сайдыытын хааччыйыыга туһуламмыт үлэ күүскэ тэриллэн үрдүк көрдөрүүнү ситиспит спортсменнара материально өйүүр пуонда тэриллэн Өрөспүүбүлүкэ, Уһук-Илин Сир уонна РФ таһымыгар бастаабыт спортсменнары наҕараадалыыр балаһыанньа олохтоммута. Бу сылларга успуорт оройуоннааҕы отделын (сэбиэдиссэй Семенов В.В.) кытта ДСО “Урожай” бэрэссэдээтэлэ Семенов Николай Семенович оройуоҥҥа маассабай успуорт сайдыытын саҥа таһымҥа таһаарары хааччыйыыга утумнаах үлэни тэрийэн ыытаннар, Өлөөн оройуонун хамаандата Манчаары оонньууларыгар 2005 сыллаахха Майаҕа үһүс бириистээх миэстэни, 2006 сыллаахха Саха сирин норуоттарын IV спортивнай оонньууларыгар үһүс бириистээх миэстэни, 2013 сыл-лаахха Манчаары спортивнай оонньууларыгар Чурапчыга—III бириистээх миэстэни, 2013 сыллаахха Дьокуускай куоракка ыытыллыбыт Саха сирин норуоттарын спартакиадаларыгар I миэстэни ылары ситиспиттэрэ.
Хотугу оройуоннар бөлөхтөрүгэр Өлөөн оройуона нэһилиэнньэ ортотугар чөл, доруобай олоҕу, маассабай успуорду олоххо киллэриигэ ыытар үлэтин уопутун тарҕатар сыаллаах 2007 сыллаахха алтынньы ыйга Өлөөн оройуонугар Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр успуорка судаарыстыбаннай кэмитиэтин күннэрэ (бэрэссэдээтэл Гуляев М.Д.) бэрт тэрээһиннээхтик тэриллэн ыытыллыбыттара.
Николай Семенович сааһырдым диэн олорон хаалбакка биэс уон сааһын быһа үктээн баран, гиирэ успуордунан дьарыктанан, 60 сааһын тутан баран ох саа ытыытынан дьарыктанан успуорка үрдүк көрдөрүүлэри ситиспитэ уонна элбэх эдэр ыччаттары бу успуорт көрүҥнэригэр угуйда.
Тус бэйэтин үрдүк көрдөрүүлэрин ылар буоллахха 1983 сыллаахха многоборьеҕа КМС СССР нуорматын толорбута, 2016 сыллаахха ох саанан ытыыга КМС РФ буолбута, 2022 сыллаахха национальнай ыстаныыга МС РС(Я) нуорматын толорбута.
Николай Семенович нэһилиэнньэ, эдэр ыччат уонна ос-куола үөрэнээччилэрин ортотугар «Чөл, доруобай олоҕу, эт-хаан өттүнэн сайдыылаах буолуутун хааччыйыыга ыытар элбэх өрүттээх үлэтэ» Саха Өрөспүүбүлүкэтинэн Президенин «Лидер ЗОЖ» бэлиэнэн, Саха Өрөспүүбүлүкэтин физическэй култуураҕа уонна успуорка туйгуна бэлиэнэн, ДСО “Урожай” лауреата, Саха Өрөспүүбүлүкэтин үөрэҕириитин туйгуна, “Үлэҕэ килбиэнин иһин” мэтээлинэн, Уус-Алдан оройуонун социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытыгар үтүөлэрин иһин уонна Суотту орто оскуолатын үөрэххэ сайдыытын иһин бэлиэлэринэн наҕараадаламмыта.
Николай Семенович үөрэххэ, үлэҕэ, олоххо уонна уопсас-тыбаннай үлэҕэ олоҕун үтүө холобура билиҥҥи сайдыылаах уопсастыбаны тутар эдэр көлүөнэ ыччакка үтүө холобур, сирдиир сулус буола туруохтун.